Անձնային աճ

Անձնային աճն անձի դրական փոփոխություններն են, անձնային առանցքի ամրակայումը և ներուժի մեծացումը:

Անձնային աճն ընկալվում է որպես որևէ գործընթացի արդյունք և որպես հատուկ գործընթաց, հար և նման աճին` մարդու մեջ բնական կերպով դրսևորվում է այն, ինչ բնությունից է տրված կամ նրա երկրորդ էությունն է դարձել:

«Անձնային աճ» տերմինն ի հայտ է եկել 1960-ական թվականներին և կապված է հումանիստական հոգեբանության նշանավոր անունների հետ` Ռոջերս, Մասլոու և այլք: Նրանց համար անձնային աճը ճանապարհ է, որը տանում է դեպի անձի զարգացման գլխավոր նպատակը:

Ա. Մասլոուն այդ նպատակն անվանեց ինքնաիրացում` սեփական հնարավորությունների ամբողջական բացահայտում: Ինքնաիրացման պահանջն առաջանում է մարդու մոտ, երբ նրա հիմնական պահանջմունքները (պաշտպանվածություն, սնունդ, պատկանելիություն որևէ սոցիալական խմբի) բավարարված են: Ըստ Մասլոուի` ինքնաիրացումն անձի զարգացման իդեալն է: Այն հնարավորություն է տալիս նման մարդկանց լինել անկախ, ստեղծագործ բոլոր ոլորտներում (հոգեկան, ֆիզիկական, հոգևոր), արդյունավետ, իրականությունը փիլիսոփայորեն ընկալող:

Մեկը նրանցից, ով վերցրել է ինքնաիրացման և դրան տանող անձնային աճի դրոշը, Կառլ Ռոջերսն է: Համաձայն նրա պատկերացումների, ինքնաիրացման ճանապարհին կան մի շարք առանձնահատկություններ՝

•             ընդունել և հասկանալ ինքդ քեզ: Այսինքն,  գիտակցել սեփական պահանջները, հասկանալ իր զգացմունքները և դրդապատճառները, վստահել սեփական ուժերին և բավարար ինքնագնահատական ունենալ:

•             արժեքների հումանիստական համակարգ: Այսինքն, ուղղվածություն դեպի ճշմարիտը-բարին-գեղեցիկը` հավելած հետաքրքրասիրության և նոր տպավորությունների հանդեպ հակվածություն:

•             հարազատների և անծանոթների հանդեպ վերաբերմունք՝ ինքնաիրացվող մարդը վստահում է մարդկանց, միտված է համագործակցելու, հակված չէ կիսել սոցիալական կարծրատիպերը:

•             այսպիսի մարդու կյանքի հանդեպ վերաբերմունքն անկախ է, իր արարքների պատասխանատվությունը նա չի գցում ոչ մեկի վրա, ստեղծագործ է, «ներկա կյանքը» չի թողնում ապագային, բավարարված է իր կյանքով:

Ինքնաիրացվող մարդը հասուն անհատականություն է` անընդհատ աճի, զարգացման, ինքնակատարելագործման ընթացքի մեջ և շարժվում է դեպի սեփական անձնային հնարավորությունների բացահայտման ուղով` խորը զգալով իր առաքելությունը:

Եթե ամփոփենք մեր պատկերացումները հասուն անձի մասին, կստացվի, որ հասուն անձն իր մեջ ներառում է հետևյալ որակները, հատկությունները և հմտությունները՝

•             բավականին բարձր ինքնագնահատական.

•             հարաբերական անկախություն և ինքնուրույնություն.

•             ակտիվ կյանքի և նպատակների առկայություն.

•             կենսական դժվարությունները հաղթահարելու ունակություն.

•             սեփական զգացմունքներրը համարժեք ընդունելու և դրանց զարգացմանը հնարավորություն տալու կարողություն.

•             տարբեր զգացմունքների ընդունման կարողություն` ուրախություն, ցավ, թախիծ.

•             մենակ լինելու կարողություն.

•             սեփական մարմնի հանդեպ դրական վերաբերմունք

•             ազատություն մանկության զարգացման չհաղթահարված փուլերի ախտաբանական սևեռումներից, պարտադրված կոմպլեքսներից և կարծրատիպերից: Դրանցից ազատվելն ուղղակի անհրաժեշտություն է:

•             զարգացման նախորդ փուլերում պակասորդի բացակայություն (սնունդ, ուշադրություն, սեր, գիտելիք և այլն): Դրանք համապատասխան եղանակով պետք է փոխհատուցվեն և հարթվեն.

•             այլ մարդուն հարգելու ընդունակություն

•             ապրումակցելու` դիմացինի դրության մեջ մտնելու և կարեկցելու ընդունակություն.

•             այլ մարդու հետ մասնակի նույնականացման ընդունակություն (այլ մարդու «մաշկի» մեջ մտնելու, ցանկացած իրավիճակում նրա դիրքում կանգնելու կարողություն).

•             այլ մարդկանց հետ փոխհարաբերություններ հաստատելու, պաշտպանելու և պահպանելու ընդունակություն:

Անձնային աճ է համարվում ներքին ազատության ընդլայնման գործընթացը` անձի արդիականացումը;

Արդիականացման հետևանքներն են՝

•             սուպեր-էգոյի (ներքին գրաքննիչի) ճնշող ներգործության համահարթում

•             ստեղծագործական կարողությունների աճ.

•             սեփական անձի և իրականության (այնպիսին, ինչպիսին կա) խորքային ընդունում.

•             հանդուրժողականության աճ (այլոց համոզմունքների հանդեպ համբերատարություն)

•             անկախություն սոցիալական միջավայրից, օտար կարծիքներից և բարոյագիտական պատկերացումներից

•             ձգտում դեպի նորույթն և բացվածություն նոր փորձին ընդառաջ

•             անմիջական և բնական վարք.

•             դասային տիպի փոխհարաբերություններից անցում փոխլրացնողի

•             խորին ինքնավստահության զգացում.

•             ինքնաիրականացումն անհրաժեշտ է մարդկանց, ովքեր իրենց առջև լուրջ նպատակներ են դնում և ցանկանում են հասնել դրանց:

Ինքնաիրացման գործընթացն ենթադրում է խորը համակարգային աշխատանք սեփական անձի վրա, ինչպես հոգեկան, այնպես էլ մտավոր մակարդակներում: Դրա համար անհրաժեշտ են բավական դրդապատճառներ և ռեֆլեքսիայի (անձի կողմից սեփական ներքին հոգեկան վիճակների ճանաչման գործընթաց) ընդունակություն:

հեղինակ վերցված է http://atsh.am